14/05/2014

Τι ήταν εκείνο που έκανε τον διοικητή της ΤτΕ, Γ. Προβόπουλο, να χλωμιάσει
Το μυστικό Σχέδιο Ζ (Plan Z) για τη σωτηρία του ευρώ αποκαλύπτουν οι Financial Times, στο δεύτερο κατά σειρά δημοσίευμά τους για τα όσα συνέβησαν τον χρόνο που άλλαξε την Ευρώπη.
Στο δεύτερο δημοσίευμα αποκαλύπτεται η κρυφή στρατηγική που αναπτύχθηκε με στόχο να περιοριστεί η καταιγίδα που θα ξεσπούσε από ενδεχόμενη έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ.
Από την πρώτη κιόλας μέρα που ξέσπασε η κρίση, ο Γιώργος Προβόπουλος, ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος, κάλεσε στο γραφείο του μια σειρά από συμβούλους του, μια μικρή ομάδα έκτακτης ανάγκης, προκειμένου να αξιολογήσουν την κατάσταση των ελληνικών τραπεζών. Αυτό που του μετέφεραν στις 15 Ιουνίου του 2012 ήταν αρκετό για να χλωμιάσει ο διοικητής της ΤτΕ.
Ήταν Παρασκευή πριν τις βουλευτικές εκλογές και η χώρα βρισκόταν σε κατάσταση πανικού. Εκείνη την ημέρα, οι Έλληνες απέσυραν πάνω από 3 δισ. ευρώ από τους τραπεζικούς λογαριασμούς τους. Η ΤτΕ παρακολουθούσε τους πολίτες να αποσύρουν τις καταθέσεις τους από τις τράπεζες και να τα κρύβουν κάτω από τα στρώματά τους, για σχεδόν τρία χρόνια, αλλά ποτέ σε τέτοια κλίμακα.
"Σε μερικές μόνο μέρες, μια γενικευμένη τραπεζική κρίση θα μπορούσε να έχει ξεσπάσει" είχε δηλώσει ο κ. Προβόπουλος. Με τέτοιους ρυθμούς, η Ελλάδα μπορούσε να έχει ξεμείνει παντελώς από χαρτονομίσματα, μέσα σε μία ή δύο μέρες.
Εν αγνοία σχεδόν του συνόλου του ελληνικού πολιτικού συστήματος, μια μικρή ομάδα αξιωματούχων της ΕΕ και του ΔΝΤ εργαζόταν κρυφά για μήνες προκειμένου να προετοιμαστούν για τη χρεοκοπία των ελληνικών τραπεζών. Το μυστικό αυτό σχέδιο τους, το Σχέδιο Ζ, ήταν ένα λεπτομερές και διεξοδικό σχέδιο για την οικονομική και χρηματοπιστωτική ανοικοδόμηση της Ελλάδας, εάν αναγκαζόταν να αποχωρήσει από το ευρώ.
Το σχέδιο αυτό καταρτίστηκε από περίπου 20 - 25 αξιωματούχους της Κομισιόν, της ΕΚΤ και του ΔΝΤ, χωρισμένους σε μικρότερες ομάδες. Aξιωματούχοι που είχαν εργαστεί προηγουμένως σε απόρρητα σχέδια επέμεναν ότι το σχέδιο αυτό δεν αποτελούσε οδικό χάρτι για την αποπομπή της Ελλάδας από το ευρώ, αλλά ακριβώς το αντίθετο.
Υπήρχε έντονος φόβος πως το Grexit θα έσπερνε τον όλεθρο στις ευρωπαϊκές αγορές, προκαλώντας μαζικά bank runs στις άλλες χώρες της Ευρωζώνης και εγείροντας ένα βασικό ερώτημα: Ποια θα είναι η επόμενη χώρα που θα αναγκαστεί να εγκαταλείψει το ευρώ.
Ωστόσο, από τις αρχές του 2012, πολλοί από τους αξιωματούχους αυτούς θεωρούσαν πως θα ήταν ανεύθυνο να μην προετοιμαστεί η Ευρωζώνη για μια ελληνική έξοδο από το ευρώ. "Στόχος μας ήταν πάντα να κρατήσουμε τη χώρα μέσα στο ευρώ. Η πιθανότητα να φύγει ήταν μηδενική; Όχι. Εάν ανήκεις στο ΔΣ μιας εταιρείας και υπάρχει μια πιθανότητα 10% για ένα τέτοιο γεγονός, τότε προετοιμάζεσαι...", δηλώνει Ευρωπαίος αξιωματούχος.
H νέα αίσθηση του επείγοντος
Η Ελλάδα βρισκόταν κοντά στο χείλος της καταστροφής. Οι διαμαρτυρίες στους δρόμους δεν είχαν τέλος, η ανεργία κάλπαζε και η λιτότητα καλά κρατούσε.
Σε καμία άλλη στιγμή της κρίσης το ευρώ δεν βρέθηκε σε τόσο μεγάλο κίνδυνο, όσο βρέθηκε τις εβδομάδες των εθνικών εκλογών του Ιουνίου του 2012.
To σχέδιο θωράκισης έναντι του Grexit έλαβε νέα αίσθηση του επείγοντος όταν φάνηκες ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν έτοιμος να επικρατήσει στις εκλογές. "Τότε ήταν η στιγμή που πραγματικά είπαμε πως πρέπει να τελειώσουμε τη δουλειά μας", δηλώνει ένας από τους αξιωματούχους που συμμετείχαν στις εργασίες κατάρτισης του Σχεδίου Ζ.
Mπορεί τότε το σύνολο της οικονομικής ελίτ να είχε μεταβεί στο Μεξικό για την ετήσια Σύνοδο της G20 - ήταν το ίδιο σαββατοκύριακο που είχαν στηθεί οι κάλπες στην Ελλάδα - μια μικρή ομάδα Ευρωπαίων αξιωματούχων παρέμειναν στα γραφεία τους, σε περίπτωση που χρειαζόταν να ενεργοποιηθεί το Plan Z. Tης oμάδας αυτής ηγείτο ο επίτροπος Οικονομίας της ΕΕ, Olli Rehn, o oποίος ακύρωσε το ταξίδι του στο Μεξικό για να παραμείνει στις Βρυξέλλες. Στην Φρανκφούρτη παρέμεινε και ο Mario Draghi, ο επικεφαλής της ΕΚΤ, ενώ σε ανοιχτή γραμμή βρισκόταν και ο Jean-Claude Juncker, o τότε πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου και πρόεδρος του Eurogroup.
To Σχέδιο Ζ, το Plan Z, δεν ενεργοποιήθηκε ποτέ. Ο ΣΥΡΙΖΑ τερμάτισε δεύτερος, στη μάχη της κάλπης, επιτρέποντας στα συντηρητικά κόμματα της Ελλάδας να προχωρήσουν στο σχηματισμό κυβέρνησης, η οποία συμφώνησε να εφαρμόσει το οικονομικό πρόγραμμα της χώρας.
Κορυφαίοι ωστόσο αξιωματούχοι δήλωσαν πως η συζήτηση για την παραμονή της Ελλάδας στο ευρώ είχε τραβήξει την προσοχή όλων των ευρωπαϊκών χωρών, κυρίως μάλιστα σε ό,τι αφορούσε τις πρωτεύουσες. Πρώτο και καλύτερο το Βερολίνο, όπου οι διχογνωμίες για τη σκοπιμότητα του Grexit διήρκησαν τρεις ολόκληρους μήνες. Τελικά, τέλος στις διχογνωμίες αυτές έβαλε η ίδια η Γερμανίδα Καγκελάριος, Angela Merkel.
H εκπληκτική αναστροφή
H παραμονή της Ελλάδας στο ευρώ κατέστη αμφιλεγόμενο θέμα από τη στιγμή που η χώρα εισήλθε στην Ευρωζώνη το 2001. Μετά από χρόνια "συναγερμών" η Eurostat, η ευρωπαϊκή στατιστική υπηρεσία, ξεκίνησε διενέργεια έρευνας - το 2004 - από την οποία προέκυψε πως η Ελλάδα είχε παρουσιάσει εσφαλμένα οικονομικά στοιχεία, προκειμένου να δοθεί έμφαση στη δημοσιονομική της υγεία και να διασφαλίσει την είσοδό της στο ευρώ. Για πολλά χρόνια οι Ευρωπαίοι αγνόησαν τις προειδοποιήσεις από παράγοντες/παρατηρητές των Βρυξελλών, αναφορικά με την πραγματική οικονομική κατάσταση της Ελλάδας.
Μετά το ξέσπασμα της ελληνικής κρίσης, σταδιακά το ελληνικό ζήτημα "πέρασε" από τη φάση των αναλύσεων και των εκθέσεων στη φάση των διαβουλεύσεων που πραγματοποιούνταν κεκλεισμένων των θυρών. Όπως επιβεβαιώνει πλειάδα Ευρωπαίων αξιωματούχων, ο Wolfgang Schäuble, o πανίσχυρος υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, έγινε ο υπέρμαχος - με τη μεγαλύτερη επιρροή - της επιλογής του Grexit.
Μέχρι τις αρχές του 2012, όμως, η συζήτηση περί ενδεχόμενου Grexit, παρέμενε θεωρητική.
"Μέχρι τον Νοέμβριο του 2011, ο Jean-Claude Trichet, ο πρώην διοικητής της ΕΚΤ, απέκλειε κάθε συζήτηση περί Grexit, υπό τον φόβο μήπως ακόμη και η παραμικρή υπόδειξη πως η ΕΚΤ εξετάζει το ενδεχόμενο αυτό οδηγούσε τελικά σε μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία", επιβεβαίωναν αξιωματούχοι της ΕΚΤ.
Στις Βρυξέλλες, μια ομάδα υπό τον Marco Buti, επικεφαλής της οικονομικής διεύθυνσης της Κομισιόν, συνέλεγε κρυφά στοιχεία, με στόχο να πειστεί η Γερμανία και οι σύμμαχοί της πως η καταστροφή που θα προκαλούσε το Grexit θα ήταν πολύ μεγαλύτερη από ότι οι περισσότεροι πίστευαν. O φόβος περί ενδεχόμενων διαρροών περιόρισε τελικά τους σχεδιασμούς.
Μόνο στους κόλπους του ΔΝΤ, του θεσμού που είχε εμπειρία στη διαχείρισης οικονομικών καταστροφών, ξεκίνησε μια σοβαρή δουλειά επί του θέματος.
Όταν το Grexit συζητήθηκε δημοσίως για πρώτη φορά τον Νοέμβριο του 2011 στις Κάννες, τότε που η Merkel και ο Sarkozy πίεσαν για δημοψήφισμα στην Ελλάδα - με ερώτημα ναι ή όχι στο ευρώ; - δεν υπήρξε κανένας σχεδιασμός για την περίπτωση εκείνη που οι Έλληνες επέλεγαν να αποχωρήσουν από την Ευρωζώνη.
Oρισμένοι κορυφαίοι αξιωματούχοι δήλωσαν έκπληκτοι όταν η Merkel και ο Sarkozy μίλησαν για την ιδέα περί οικειοθελούς αποχώρησης από την Ευρωζώνη, μια ιδέα που μέχρι τότε όλοι διέψευδαν. Ακόμη και στενοί συνεργάτες των Merkel και Sarkozy δήλωσαν πλήρη άγνοια επί του θέματος.
"Έπεσα από την καρέκλα μου" δήλωσε ένας αξιωματούχος που βρέθηκε να συζητά κεκλεισμένων των θυρών με Merkel και Sarkozy. "Για πρώτη φορά, έγινε χρήση μιας λέξης που μέχρι τότε όλοι την απέκλειαν. Θυμάμαι πως τότε σκέφτηκα: Τώρα υπάρχει πρόβλημα...".
Aφήνοντας έξω τους Έλληνες
Oι εργασίες για το Σχέδιο Ζ ξεκίνησαν σοβαρά τον Ιανουάριο του 2012, υπό το άγρυπνο βλέμμα και την εποπτεία κυρίως τεσσάρων ανθρώπων.
- Του Jörg Asmussen, του Γερμανού που συμμετείχε στο εκτελεστικό συμβούλιο της ΕΚΡ, με εντολές από τον διοικητή της ΕΚΤ, Mario Draghi, να συστήσει ομάδα εργασίας για το Grexit (Grexit task force) εντός της κεντρικής τράπεζας.
- Του Thomas Wieser, του επί χρόνια ανώτατου αξιωματούχου στο υπουργείο Οικονομικών της Αυστρίας, που διορίστηκε επικεφαλής του Euro Working Group.
- Toυ Marco Buti, επικεφαλής της οικονομικής διεύθυνσης της Κομισιόν.
- Του Poul Thomsen, επικεφαλής του ΔΝΤ για την Ελλάδα από την απαρχή της ελληνικής κρίσης.
Οι προσπάθειες να μην διαρρεύσουν οι λεπτομέρειες και οι πληροφορίες κατάρτισης του Σχεδίου Ζ - υπό την εποπτεία των τεσσάρων αυτών αντρών - ήταν τεράστιες για τον ίδιο λόγο που και ο πρώην επικεφαλής της ΕΚΤ, J.C. Trichet, απέκλειε με κάθε τρόπο τη συζήτηση περί Grexit: Να μην ξεσπάσει τέτοιος πανικός που θα τους ανάγκαζε να ενεργοποιήσουν το Plan Z.
Σύμφωνα με αξιωματούχο που μετείχε στις μυστικές εργασίες, δεν συντάχθηκε ποτέ κανένα έγγραφο που να περιγράφει το Plan Z, αλλά ούτε και αντάλλαξαν ποτέ ένα email μεταξύ τους, όσοι συμμετείχαν στις ομάδες κατάρτισης του εν λόγω σχεδίου.
"Ήταν απόλυτα εμπιστευτικό, ακόμη και ανάμεσα στις ομάδες που εργάζονταν για αυτό. Η απόφαση που ελήφθη ήταν να μην συμμετάσχει κανένας Έλληνας αξιωματούχος στις εργασίες κατάρτισης του Plan Z, προκειμένου να μην υπάρξουν διαρροές".
Η δουλειά απέδωσε. Κατά τη διάρκεια ενός κατ'ιδίαν δείπνου μεταξύ του προέδρου της Κομισιόν, José Manuel Barroso και της Γερμανίδας Καγκελαρίου, Angela Merkel, στην Καγκελαρία, μόλις δύο εβδομάδες πριν τις εκλογές στην Ελλάδα, η Merkel ρώτησε τον Barroso αν υπάρχει σχέδιο σε περίπτωση που η Ελλάδα αποχωρήσει από το ευρώ.
O Barroso γνώριζε την ύπαρξη του Σχεδίου Ζ και προσφέρθηκε να το παρουσιάσει στη Merkel. Η ίδια περιορίστηκε να δηλώσει πως ο λόγος του Barroso ήταν αρκετός.
Σύμφωνα με τη γερμανική νομοθεσία, τέτοια έγγραφα μπορεί να ζητηθούν από τη γερμανική βουλή, τη Bundestag. Για τον λόγο αυτό, κορυφαίοι Γερμανοί αξιωματούχοι ανησυχούσαν πως θα ήταν υποχρεωμένοι να αποκαλύψουν τα σχέδια, εάν αυτά είχαν αποτυπωθεί εγγράφως.
Ένα επιχείρημα και ένα σχέδιο
Μπορεί οι Financial Times να μην απέκτησαν πρόσβαση στα έγγραφα του Plan Z, ωστόσο αξιωματούχοι που τα είδαν με τα μάτια τους μιλούν για ένα λεπτομερές και διεξοδικό σενάριο δημιουργίας ενός νέου τραπεζικού συστήματος από το μηδέν.
Στην Ουάσιγκτον, οι αξιωματούχοι του ΔΝΤ είχαν συντάξει σχέδιο δράσεων έκτασης 20 σελίδων. Το σχέδιο βασίστηκε στη μέχρι τότε εμπειρία του ΔΝΤ σε περιπτώσεις bank runs και νομισματικών κρίσεων. Σύμφωνα με αξιωματούχους, το σχέδιο του ΔΝΤ περιείχε πάρα πολύ δραστικά μέτρα, όπως μαζικό λουκέτο στα ATMs και ταυτόχρονη επιβολή συνοριακών κεφαλαιακών ελέγχων, προκειμένου να ανακοπεί ένα μαζικό κύμα φυγής κεφαλαίων.
Στους κόλπους της ΕΚΤ, οι αξιωματούχοι μελέτησαν τη χρεοκοπία της Αργεντινής το 2001, ώστε να αντληθούν διδάγματα σε περίπτωση που έπαυαν να έχουν ισχύ τα ευρώ, εάν η Ελλάδα έφευγε από το ευρώ. Ταυτόχρονα οι αξιωματούχοι της ΕΚΤ μελέτησαν την αμερικανική στρατιωτική εισαγωγή νομισμάτων στο Ιράκ το 2003.
Eξίσου περίπλοκη διαδικασία έμοιαζε και η βασική ανόρθωση της ελληνικης οικονομίας.
Παρόμοια δουλειά έγινε και στο στρατηγείο των Βρυξελλών. Εκεί εξετάστηκε ενδελεχώς το ευρωπαϊκό δίκαιο. Ποιες ήταν οι νομικές αρχές που θα αποφάσιζαν την επιβολή των κεφαλαιακών ελέγχων; Ποιοι θα ανακοίνωναν στην κοινή γνώμη το νέο καθεστώς της Ελλάδας; Τα ερώτηματα πολλά και περίπλοκα.
"Εκείνοι που θα ορίζονταν υπεύθυνοι για το κλείσιμο του διακόπτη, θα είχαν λάβει εγκαίρως ένα έγγραφο, το οποίο θα περιέγραφε επακριβώς τι θα έπρεπε να κάνουν", επιβεβαίωσε ένας κορυφαίος αξιωματούχος.
Για αρκετούς από εκείνους που εργάστηκαν για την κατάρτισή του, το Plan Z ήταν περισσότερο ένα επιχείρημα και λιγότερο ένα σχέδιο δράσης. Ήθελαν να αποδείξουν σε εκείνους που ζητούσαν το Grexit, πως πρόκειται για έναν Ηράκλειο Άθλο. Κάτι που δεν θα μπορούσαν στην πραγματικότητα να υποστηρίξουν, τη στιγμή που θα αντιλαμβάνονταν πόσο δύσκολο ήταν.
H σκληρή χρεοκοπία
Την ώρα που το ενδιαφέρον της πλειοψηφίας των Ευρωπαίων είχε στραφεί στη Γαλλία και στις προσπάθειες του Sarkozy να διασφαλίσει εκ νέου τον προεδρικό θώκο, λίγοι εκτός Ελλάδας είχαν αντιληφθεί πως η καταιγίδα πλησίαζε. Ακόμη και εντός Ελλάδας, αρκετοί πολιτικοί αρχηγοί εμφανίστηκαν έκπληκτοι σε σχέση με τα αποτελέσματα που άρχισαν να ανακοινώνονται το βράδυ της Κυριακής 6 Μαΐου 2012.
Tότε ήταν που άρχισε να ενισχύεται η δράση των ακροαριστερών και ακροδεξιών κομμάτων στην Ελλάδα. Το κόμμα της Χρυσής Αυγής βρήκε δεκτικό ακροατήριο ανάμεσα στους φτωχούς Έλληνες. Ο χαρισματικός Αλέξης Τσίπρας καλλιέργησε το δικό του έδαφος, κερδίζοντας δυσαραστημένους υποστηρικτές του ΠΑΣΟΚ.
Όπως αναμενόταν, η Νέα Δημοκρατία αναδείχθηκε νικητής των εκλογών, με ένα ποσοστό όμως μικρότερο του 19%. Ακόμη πιο εντυπωσιακή ήταν όμως η πλήρης κατάρρευση των ποσοστών του ΠΑΣΟΚ. Τερμάτισε στην τρίτη θέση, πίσω από τον ΣΥΡΙΖΑ, συγκεντρώνοντας ένα ποσοστό μόλις 13%.
"Δεν είχαμε αφουγκραστεί σωστά τι πραγματικά συνέβαινε στην ελληνική κοινωνία" δήλωνε τότε ένας βεταράνος πολιτικός του ΠΑΣΟΚ. "Γνωρίζαμε ότι υπάρχει θυμός, αλλά όταν ακολουθούσαμε ένα οικονομικό πρόγραμμα και θέλαμε να πετύχει για να αλλάξει προς το καλύτερο η χώρα, κανείς μας δεν αντιλήφθηκε πως ενισχύθηκαν ραγδαία τα ποσοστά της Χρυσής Αυγής και του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και πως κατέρρευσαν τα δικά μας ποσοστά".
Ο άνθρωπος εκείνος που δεν εμφανίστηκε καθόλου έκπληκτος ήταν ο Λουκάς Παπαδήμος, ο τεχνοκράτης πρωθυπουργός που κατόρθωσε να διατηρήσει τη χώρα ενωμένη για τους μήνες που βρέθηκε στον πρωθυπουργικό θώκο.
Σε συνέντευξή του ο κ. Παπαδήμος δήλωσε πως οι δημοσκοπήσεις την παραμονή των εκλογών των είχαν καταστήσει τόσο ανήσυχο για την έκβαση της κάλπης, που αποφάσισε να παραμείνει στο γραφείο του το βράδυ της Κυριακής (βράδυ εκλογών), ώστε να προετοιμαστεί για το σοκ της αγοράς.
Σύμφωνα με τον κ. Παπαδήμο, οι ελληνικές αρχές εξέφραζαν έντονους φόβους πως την επομένη των εκλογών όλα θα μπορούσαν να τεθούν εκτός ελέγχου. Αρκετοί ανησυχούσαν πως η νέα κυβέρνηση - είτε υπό τον ΣΥΡΙΖΑ, είτε ακόμη και υπό τη Νέα Δημοκρατία - θα απέρριπτε το πακέτο διάσωσης, ωθώντας τις ευρωπαϊκές αρχές να σταματήσουν κάθε παροχή βοήθειας προς την Αθήνα.
"Yπήρχε κίνδυνος τα εκλογικά αποτελέσματα να μην επιτρέψουν το σχηματισμό κυβέρνησης που θα υποστήριζε την συνέχιση της εφαρμογής του οικονομικού προγράμματος της Ελλάδας", είχε δηλώσει ο κ. Παπαδήμος.
Tαυτόχρονα, μέσω τηλεδιάσκεψης, οι επτά Ευρωπαίοι ηγέτες που βρέθηκαν στο Μεξικό για τη Σύνοδο της G20 συμφώνησαν σε μια κοινή γραμμή: Θα υπόσχονταν κάθε στήριξη στην Ελλάδα, υπό την προϋπόθεση όμως πως η χώρα θα συνέχισε να εφαρμόζει τους όρους του οικονομικού της προγράμματος. Δεν θα υπήρχε καμία νέα διαπραγμάτευση.
Eάν η Ευρωζώνη σταματούσε να χορηγεί βοήθεια προς την Αθήνα, τότε το Grexit θα ακολουθούσε μια σκληρή χρεοκοπία...
"Σκοτώστε τη χώρα μέσα σε λίγες ώρες"
Ο κ. Παπαδήμος και οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι άρχισαν να ανησυχούν εκ νέου για μαζικό bank run αμέσως μετά τις εκλογές του Μαΐου. Eάν ξεκινούσαν οι μαζικές αποσύρσεις κεφαλαίων, σε κλίμα πανικού, το αποτέλεσμα θα ήταν και πάλι το ίδιο: Σκληρή χρεοκοπία. "Οι κανονισμοί απαγορεύουν ξεκάθαρα τη χορήγηση ρευστότητας, αν δεν παρασχεθούν επαρκείς εγγυήσεις (collaterals). Auτό σημαίνει πως σκοτώνεις τη χώρα μέσα σε λίγες ώρες", δήλωσε κορυφαίος αξιωματούχος της ΕΚΤ.
Kαθώς τα πολιτικά κόμματα έδιναν μάχη για το πως μπορούσε να σχηματιστεί κυβέρνηση, ο κ. Παπαδήμος λάμβανε καθημερινές αναφορές από την ΤτΕ για το σύνολο των καταθέσεων που είχαν αποσυρθεί από τις τράπεζες. Τα κεφάλαια που αποσύρθηκαν αυξήθηκαν ραγδαία και ο κ. Παπαδήμος αναγκάστηκε να αποστείλει προειδοποιητική επιστολή στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Εάν ο σχηματισμός κυβέρνησης δεν ήταν εφικτός, τότε οι εκλογές θα έπρεπε να επαναληφθούν το ταχύτερο δυνατόν.
Από τις αρχές του 2009, οι ελληνικές αρχές κατόρθωσαν με επιτυχία να διαχειριστούν τη φυγή κεφαλαίων. Οι καταθέσεις μειώθηκαν από 245 δισ. ευρώ σε λιγότερα από 174 δισ. ευρώ μέχρι την παραμονή των εκλογών του 2012. Σύμφωνα με μαρτυρίες Ελλήνων αξιωματούχων, περί το ένα τρίτο των κεφαλαίων εγκατέλειψαν πλήρως τη χώρα, ενώ επίσης ένα τρίτο ξοδεύθηκε προκειμένου να διασφαλιστεί το βιοτικό επίπεδο, το οποίο έπεφτε κατακόρυφα... Το υπόλοιπο ένα τρίτο των ελληνικών καταθέσεων είχε κρυφτεί κάτω από στρώματα και μαξιλαροθήκες, υπό τους φόβους πως τα ευρώ θα γίνονταν δραχμές εάν παρέμεναν στις τράπεζες.
Υπό την εποπτεία προσωπικά του Γ. Προβόπουλου, η ΤτΕ έφτασε πολύ μακριά προκειμένου να φέρει ευρώ από άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
To αστρονομικό ποσό των 28,5 δισ. ευρώ σε νέα χαρτονομίσματα εισήχθη στην Ελλάδα την περίοδο μέχρι και λίγο πριν τη διεξαγωγή των εκλογών του 2012.
Οι αποσύρσεις κεφαλαίων ανάμεσα στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις του 2012 - Μάιος και Ιούνιος - έλαβαν πυρετώδεις ρυθμούς, γεγονός που ανάγκασε την ΤτΕ να κάνει προμήθειες σε 24ωρη βάση.
Στους κόλπους της ΕΚΤ, υπήρχε ευρεία συναίνεση πως η απόφαση για έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ θα έπρεπε να γίνει από τους Ευρωπαίους πολιτικούς και όχι από τους κεντρικούς τραπεζίτες.
Kατά τη διάρκεια συνάντησής του - στις 25 Ιουνίου - με τον Barroso και τον Rompuy - και με τηλεφωνική παρουσία του Juncker - ο Draghi ενημέρωσε τους αξιωματούχους πως οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα έπρεπε να εγγυηθούν δάνεια έκτακτης ανάγκης προς τις εμπορικές τράπεζες, προτού η ΕΚΤ "έκλεινε τον διακόπτη". H προειδοποίηση του Draghi δεν ήταν μια ακαδημαϊκή εξάσκηση. Mπορεί ο Αντώνης Σαμαράς να είχε τελικώς σχηματίσει κυβερνητικό συνασπισμό την περασμένη εβδομάδα, ωστόσο η Αθήνα επέμενε να ζητά επαναδιαπραγμάτευση της δανειακής σύμβασης. Και η Merkel δεν είχε ακόμη τότε αποφασίσει αν επιθυμούσε η Ελλάδα να παραμείνει ή όχι στο ευρώ.
To μολυσμένο πόδι
Για τη Γερμανία, η συζήτηση περί Grexit ξυπνούσε εκ νέου κάθε διαπραγμάτευση για το ενιαίο νόμισμα, από την ίδρυσή του μάλιστα, με την υπογραφή της Συνθήκης του Μααστριχτ το 1992. Η Ευρωζώνη θα ήταν μια νομισματική ένωση, της οποίας θα ηγείτο η Γερμανία, ή μια ευρύτερη πολιτική ένωση που θα δεχόταν στους κόλπους της ακόμη και τις οικονομικά πιο αδύναμες χώρες;
H Γερμανίδα Καγκελάριος ξεκίνησε τον δικό της αγώνα προκειμένου να απαντήσει στο ερώτημα αυτό. Ο αγώνας κράτησε αρκετούς μήνες μέχρι τις καλοκαιρινές της διακοπές το 2012. Τότε η Merkel εμπιστευόταν κάθε εξέχουσα πολιτική και οικονομική προσωπικότητα της Ευρώπης!
Kατά τη διάρκεια συνάντησής της στο Βερολίνο με τον Barroso, στις αρχές Ιουνίου, η Γερμανίδα Καγκελάριος του μετέφερε την άποψή της πως οι Έλληνες ψηφοφόροι θα επέλεγαν μια κυβέρνηση που θα απέρριπτε το πακέτο διάσωσης και το μνημόνιο. Όταν ο Barroso είπε στη Merkel πως το Grexit θα ήταν καταστροφή και πως πιθανότατα νικητής της εκλογικής αναμέτρησης θα ήταν ο Αντώνης Σαμαράς, η Καγκελάριος του απάντησε πως "η στάση του Σαμαρά την ανησυχούσε, αφού εκείνος ζητούσε - στην προεκλογική του εκστρατεία - την κατάργηση του οικονομικού προγράμματος της Ελλάδας".
Δύο ημέρες αργότερα, ο David Cameron, o Βρετανός πρωθυπουργός βρέθηκε επίσης στο Βερολίνο για μια συνάντηση - και εκείνος - με τη Γερμανίδα Καγκελάριο. Μπορεί ο Cameron να εμφανίστηκε λιγότερο αισιόδοξος - σε σχέση με τον Barroso - για την ικανότητα της Ελλάδας να γυρίσει σελίδα, συμβούλευσε ωστόσο τη Merkel πως η αντίδραση των αγορών σε ένα Grexit θα ήταν βίαιη και ένα μαζικό, ευρωπαϊκό bank run δεν θα μπορούσε να αποκλειστεί.
Oι σύμβουλοι της Merkel είχαν χωριστεί σε δύο στρατόπεδα: Στο στρατόπεδο της αλυσιδωτής αντίδρασης και στο στρατόπεδο του μολυσμένου ποδιού.
Το στρατόπεδο της αλυσιδωτής αντίδρασης προειδοποίησε πως ένα Grexit θα προκαλούσε κλίμα πανικού και μαζικό κύμα πωλήσεων των κρατικών ομολόγων της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Θα σημειωνόταν επίσης ένα μαζικό bank run στις χώρες του Νότου.
Το στρατόπεδο του μολυσμένου ποδιού θεωρούσε πως αν η Ελλάδα - το μολυσματικό πόδι - αποχωρούσε από το ευρώ, τότε η υπόλοιπη Ευρωζώνη θα μπορούσε να θεραπευθεί και να εξυγιανθεί. Στην κεφαλή του στρατοπέδου του μολυσμένου ποδιού βρισκόταν φυσικά ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών W. Schäuble. Για αυτόν το Grexit ήταν απαραίτητο, προκειμένου να διασφαλιστεί η διάσωση του ευρωπαϊκού project, κάτι για το οποίο ο ίδιος είχε εργαστεί εντατικά στη διάρκεια της πολιτικής του καριέρας. "Οι περισσότεροι θεωρούν πως ο Schäuble δεν συμπαθεί τους Έλληνες. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Απλά ο ίδιος αγαπάει τόσο πολύ την Ευρώπη, που ο κάθε άνθρωπος που υπερασπίζεται αντι-ευρωπαϊκές ιδέες δεν έχει καμία θέση δίπλα του...".
Hθικός κίνδυνος
H άποψη αυτή του Schäuble μπορούσε να πυροδοτήσει ξεκάθαρη διαφωνία ή ακόμη και διαμάχη με τη Merkel. Mπορεί ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών να ήταν πολύ πιο προετοιμασμένος από την Καγκελάριο για μια ελληνική έξοδο από το ευρώ, ωστόσο ταυτόχρονα εμφανιζόταν και περισσότερο πρόθυμος για αύξηση της γερμανικής συνεισφοράς στους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς, προκειμένου να υψωθεί ένα δίκτυ προστασίας, ικανό να θωρακίσει τα υπόλοιπα κράτη μέλη της Ευρωζώνης.
Σύμφωνα όμως με άλλους αξιωματούχους, μεγαλύτερη σημασία από όλα τα ανωτέρω είχε το moral hazard, o ηθικός κίνδυνος που έκανε την εμφάνισή του στην Ευρωζώνη: Δεν θα υπάρχουν συνέπειες για τις ευρωπαϊκές χώρες που κάνουν κακή δημοσιονομική διαχείριση; "Χρειάζεται να θυσιαστεί ένας για να τρομάξουν οι υπόλοιποι", δήλωναν τότε Γερμανοί αξιωματούχοι.
Πέραν των συμβούλων της στην Καγκελαρία, η Merkel συνομιλούσε και με τρεις κορυφαίους κεντρικούς τραπεζίτες της Ευρώπης: Τον J. Asmussen, μέλος της ΔΣ της ΕΚΤ, τον J. Weidmann, πρώην σύμβουλός της και επικεφαλής της Bundesbank στη συνέχεια και τον Philipp Hildebrand, πρώην επικεφαλής της Swiss National Bank. Και οι τρεις τους τελικά συνέκλιναν στην άποψη ότι θα ήταν παράλογη κάθε πρόβλεψη για το κόστος του Grexit.
Η εντυπωσιακή αναστροφή
Ενας ηγέτης που είχε πλήρη επίγνωση των συζητήσεων εντός της Καγκελαρίας ήταν ο Barroso. Ο πρόεδρος της Κομισιόν είχε μεταφέρει σε συνεργάτες του πως θεωρούσε ότι ένα από τα βασικά του καθήκοντα ήταν να αποτρέψει την έξοδο μιας χώρας από το ευρωπαϊκό project, είτε ήταν η Ελλάδα από το ευρώ, είτε ήταν η Βρετανία από την ίδια την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Με τη δόση των 34,3 δισ. ευρώ προς την Αθήνα να βρίσκεται στον αέρα και με τον Αντώνη Σαμαρά να συνεχίζει να πιέζει για μεγάλες αλλαγές στο πρόγραμμα, ο Barroso αποφάσισε να γίνει ο πρώτος από τους υψηλά ιστάμενους Ευρωπαίους ηγέτες που επισκέφθηκε την Ελλάδα από την αρχή της κρίσης.
Η συζήτηση μεταξύ των Barroso και Σαμαρά διήρκησε περί τις δύο ώρες. O Barroso διεμήνυσε στον νέο πρωθυπουργό της Ελλάδας ότι οι ελληνικές αξιώσεις για μεγάλες αλλαγές στο πρόγραμμα πρέπει να σταματήσουν. Κατά τις πληροφορίες, ο Barroso ζήτησε από τον Σαμαρά να διαθέσει τουλάχιστον έναν χρόνο εκτελώντας τις απαιτήσεις του προγράμματος και μετά το πέρας των 12 μηνμών, θα μπορούσε να εξεταστεί το ενδεχόμενο αναθεώρησης του προγράμματος. Αλλά η εκτέλεση του προγράμματος θα έπρεπε να προηγηθεί, διεμήνυσε ο Barroso. "Μην αρχίσεις να ζητάς νέους όρους. Δεν υπάρχει περίπτωση. Το πρώτο μήνυμα που πρέπει να μεταφέρεις στη Γερμανία είναι πως θα κάνεις αυτά που ζητούνται", φέρεται να κατέστησε σαφές στον Σαμαρά ο πρόεδρος της Κομισιόν. Τότε ο Σαμαράς φαίνεται πως άρχισε να ξαναγράφει τη δήλωσή του χειρόγραφα... δηλώνοντας αργότερα στους δημοσιογράφους ότι θα ξεκινήσει άμεσα την εφαρμογή των συμφωνηθέντων μέτρων!
"Ο Αντώνης Σαμαράς έκανε την πιο εντυπωσιακή αναστροφή στην ιστορία", φέρεται να δήλωσε υπουργός της προηγούμενης κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ.
Απλά κανείς δεν ήξερε τις επιπτώσεις του Grexit!
Τελικά το θέμα κατέληξε στη Merkel, η οποία μετά από έξι εβδομάδες διακοπών γύρισε στο Βερολίνο έχοντας λάβει την απόφασή της... Δεν θα προχωρούσε στο Grexit αν κανείς από τους συμβούλους της δεν μπορούσε να συμφωνήσει για τις συνέπειες.
"Όλοι λέτε: Συγγνώμη αλλά δεν ξέρουμε. Αν δεν ξέρετε, τότε κι εγώ δεν θα πάρω αυτό το ρίσκο", φέρτεται να είχε ξεκαθαρίσει τότε η Καγκελάριος.
Ο κίνδυνος για Grexit εντός ευρώ άρχισε να υποχωρεί. Η Μerkel έκανε μια συμβολική επίσκεψη στην Αθήνα τον Οκτώβριο. Στις Βρυξέλλες, μετά από σειρά συναντήσεων των υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης, ένα αναθεωρημένο πακέτο διάσωσης συμφωνήθηκε για την Ελλάδα, μέσω του οποίου υποσχέθηκαν στην Αθήνα νέα ελάφρυνση χρέους, όταν η χώρα πετύχαινε πρωτογενές πλεόνασμα, όπερ και έγινε το 2013.
"Η συμφωνία για την εκταμίευση της δόσης των 34,3 δισ. ευρώ προς την Αθήνα είχε επιτευχθεί, λίγες ώρες πριν την έναρξη της Συνόδου Κορυφής του Νοεμβρίου του 2012. Προσερχόμενος στη Σύνοδο ο Αντώνης Σαμαράς έκανε μια σύντομη δήλωση... Η αλληλεγγύη στην Ευρωζώνη είναι ζωντανή. Το Grexit πέθανε... Ποτέ ξανά η Ελλάδα δεν απειλήθηκε με έξοδο από το ευρώ", καταλήγουν οι Financial Times.
Πηγή www. bankingnews. gr
